Zmiany klimatyczne to jedno z najpoważniejszych wyzwań współczesnego rolnictwa. Wzrost średnich temperatur, zmiany w opadach, częstsze występowanie ekstremalnych zjawisk pogodowych i przesuwające się strefy klimatyczne wpływają nie tylko na plony, ale także na skuteczność środków ochrony roślin. Dostosowanie się do nowych warunków wymaga wiedzy, technologii i nowego podejścia do zarządzania uprawami.
Rolnicy muszą dziś radzić sobie z takimi wyzwaniami jak rosnące temperatury, intensyfikacja gwałtownych zjawisk pogodowych – burz, gradobić, fal upałów – a także z naprzemiennym występowaniem susz i ulew, które mogą powodować powodzie. Zmienia się również sam sezon wegetacyjny – może rozpoczynać się wcześniej, ale młode rośliny i pąki zmagają się potem z przymrozkami. Wydłużenie sezonu może sprzyjać niektórym patogenom i szkodnikom. Nie znaczy to jednak, że nie mamy narzędzi, by funkcjonować w tych trudnych warunkach.
Klimat a skuteczność środków ochrony roślin
Wysoka temperatura może przyspieszać rozkład substancji aktywnej, skracając czas działania preparatu, który był projektowany w uwzględnieniu innych warunków zewnętrznych. Dotyczy to na przykład niektórych herbicydów. Problem nasila się też z drugiej strony: przy wyższych temperaturach niektóre insektycydy funkcjonują efektywniej. Podobne zjawisko zachodzi w przypadku silnych opadów. Intensywny deszcz może zmywać środki ochrony roślin z powierzchni liści, zanim zdążą one zadziałać. Dotyczy to zwłaszcza fungicydów, których skuteczność znacząco spada, jeśli deszcz wystąpi tuż po aplikacji. Z kolei wysoka wilgotność powietrza może sprzyjać rozwojowi chorób grzybowych, co zwiększa konieczność stosowania fungicydów.
Zmiany klimatyczne objawiające się wyższymi średnimi temperaturami, prowadzą do przesuwania granic występowania szkodników i chorób. W rezultacie szkodniki, które w danym regionie dotąd nie stanowiły zagrożenia, zaczynają się pojawiać regularnie. Przykładem może być omacnica prosowianka, której zasięg występowania w Polsce uległ rozszerzeniu na północ.
Nowe warunki środowiskowe, w połączeniu z rutynowym stosowaniem stale tych samych substancji aktywnych, sprzyjają selekcji odpornych szczepów patogenów i szkodników. Rozwijając się w wyższych temperaturach, niektóre gatunki owadów wykazują przyspieszone cykle życiowe. W rezultacie w ciągu jednego sezonu rozwija się większa liczba pokoleń, a to zwiększa presję selekcyjną w kierunku m.in. zwiększonej odporności na działanie insektycydów. Weźmy też pod uwagę, że zmiany klimatyczne mogą wpływać na stan samych roślin, potęgując ich stres fizjologiczny. W warunkach suszy, gorszej jakości gleby rośliny są słabsze, a przez to bardziej podatne na infekcje i działanie szkodników.
Strategie adaptacyjne w ochronie roślin
W obliczu tych wyzwań rolnik wciąż ma spore pole do manewru, by przystosować się d nowych warunków i utrzymać skuteczność ochrony roślin.
- Monitoring i prognozowanie
Rolnicy dysponują dziś rozwiniętymi systemami monitoringu chorób i szkodników, które umożliwiają bardziej efektywne planowanie zabiegów ochrony. Połączenie ich z dostępnymi danymi meteorologicznymi pozwala na precyzyjne określenie najlepszego momentu aplikacji środka.
- Dostosowanie preparatu do warunków pogodowych
Nowoczesne środki ochrony roślin coraz częściej zawierają substancje o wydłużonym czasie działania, odporne na zmywanie lub rozkład cieplny. Warto inwestować w produkty przystosowane do używania w trudnych warunkach pogodowych. Nawet jeśli są droższe – ich skuteczność może przełożyć się na realne oszczędności.
- Integrowana ochrona roślin
Łączenie różnych metod ochrony, zaczynając od metod niechemicznych służy ograniczeniu presji patogenów i szkodników. Dysponujemy tu takimi zabiegami jak zmianowanie, uprawa odmian odpornych, mechaniczne zwalczanie chwastów, racjonalne stosowanie środków ochrony roślin. Taka strategia zmniejsza ryzyko rozwoju odporności i poprawia efektywność ochrony w zmiennym klimacie.
- Biopreparaty
Biologiczne środki ochrony roślin to preparaty oparte na działaniu żywych organizmów, takich jak bakterie, grzyby, wirusy czy nicienie. Ich zadaniem jest zwalczanie szkodników, chorób i chwastów w uprawach. Wiele z tych preparatów działa selektywnie, atakując tylko określone agrofagi. Dobrym przykładem są preparaty na bazie Bacillus thuringiensis, zwalczające m.in. wspomnianą omacnicę prosowiankę. Produkty te są stosowane od lat 60. XX wieku w ochronie warzyw, sadów i upraw leśnych, a ze względu na swoją skuteczność i selektywność, stanowią dziś ok. 90% światowego rynku bioinsektycydów. Innym rodzajem biopreparatów są biostymulatory. Ich rolą jest wspomaganie naturalnych procesów życiowych roślin i redukcja stresu fizjologicznego, w rezultacie – zwiększanie ich odporności na suszę, zbyt wysokie lub zbyt niskie temperatury czy zasolenie. Biostymulatory mikrobiologiczne zawierają określone szczepy mikroorganizmów (jak Azotobacter spp., grzyby mikoryzowe, Rhizobium spp., Azospirillum spp.).
Rynek biologicznych środków ochrony roślin przeżywa dziś dramatyczny rozwój, będąc jednym z najbardziej innowacyjnych segmentów w przemyśle mikrobiologicznych. Wiele nowych substancji jest wciąż w procesie dopuszczania do użytku. Biopreparaty wydają się odpowiedzią na zmiany klimatyczne i zmieniające się praktyki rolnicze i jako takie są innowacją wspieraną przez Polskie Stowarzyszenie Ochrony Roślin.
- Rolnictwo precyzyjne
Technologie rolnictwa precyzyjnego, takie jak monitorowanie uprawy przez GPS, czujników gleby i aplikatorów o zmiennym dozowaniu preparatu, pozwalają na precyzyjne dawkowanie środków ochrony tam, gdzie są one rzeczywiście potrzebne. Dzięki temu ograniczamy ich zużycie i minimalizujemy wpływ warunków atmosferycznych na ich skuteczność.
- Szkolenia i doradztwo rolnicze
Zrozumienie wpływu klimatu na efektywność ochrony roślin wymaga ciągłego kształcenia i aktualizacji wiedzy. Rolnicy powinni mieć dostęp do aktualnych informacji, wyników badań i prognoz, a także korzystać z doradztwa specjalistów.
Ochrona upraw w obliczu wyzwań klimatycznych to dynamiczna dziedzina, w której innowacje technologiczne idą w parze ze świadomością ekologiczną. Ewolucja środków ochrony roślin w kierunku preparatów bardziej selektywnych, biodegradowalnych i opartych na mechanizmach biologicznych jest nieunikniona. Rolnictwo precyzyjne, monitoring warunków zewnętrznych i systemy wspomagające podejmowanie decyzji przez rolnika umożliwiają optymalizację przeprowadzania zabiegów ochronnych. Synergia nauki, zasad zrównoważonego rolnictwa oraz uważnej obserwacji i adaptacji do dynamicznych warunków pomagają skutecznie funkcjonować w nowej rzeczywistości.
Źródła:
Na podstawie materiałów:
https://naukaoklimacie.pl/aktualnosci/rolnictwo-wplywa-na-klimat-klimat-wplywa-na-rolnictwo
