Ochrona roślin

Integrowana ochrona roślin to element zrównoważonego rolnictwa. Dlaczego jest ważna? Liczba ludności na świecie rośnie, wzrasta też zapotrzebowanie na żywność. A to z kolei oznacza, że rolnicy muszą zwiększyć plony wykorzystując dostępne obszary upraw, jednocześnie chroniąc środowisko naturalne i różnorodność biologiczną. Rozwiązaniem tego problemu jest integrowana ochrona roślin, która pozwala na zrównoważone zwiększenie produkcji i zmniejszanie strat spowodowanych przez szkodniki, choroby i chwasty.

Stosowanie zasad integrowanej ochrony roślin jest od 2014 roku prawnym obowiązkiem każdego profesjonalnego użytkownika środków ochrony roślin. Postępowanie według tych zasad nie tylko wpływa pozytywnie na plony i zyski w gospodarstwie, ale też minimalizuje zagrożenie dla zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska naturalnego.

Integrowana ochrona roślin to sposób ochrony roślin uprawnych przed organizmami szkodliwymi, polegający na wykorzystaniu wszystkich dostępnych metod profilaktyki i ochrony roślin, w szczególności metod niechemicznych, w celu zminimalizowania potencjalnego zagrożenia dla zdrowia ludzi, zwierząt oraz środowiska.

Wyróżnia się następujące metody niechemiczne:

• agrotechniczne – polegające na wykorzystywaniu mechanicznych sposobów eliminacji szkodliwych organizmów. Zalicza się do nich m.in. usuwanie i niszczenie porażonych części roślin, zbieranie i niszczenie szkodników, czyszczenie ziarna z nasion chwastów, mechaniczne lub ręczne niszczenie chwastów, czy stosowanie różnego rodzaju pułapek.
• fizyczne – to wykorzystywanie np. promieniowania jonizującego oraz wysokich i niskich temperatur.
• biologiczne – oparte na wykorzystaniu naturalnych wrogów i antagonistów szkodników, np. drapieżnych owadów i roztoczy, pasożytniczych błonkówek czy nicieni, a także grzybów, bakterii i wirusów atakujących szkodniki upraw.

Celem integrowanej ochrony rośli jest utrzymanie populacji agrofagów poniżej progów szkodliwości oraz zabezpieczenie efektu ekonomicznego produkcji. Strategia integrowanej ochrony roślin jest oparta na trzech podstawowych komponentach:

• Zapobieganiu
• Monitorowaniu
• Ochronie

Zapobieganie to profilaktyka. Polega ona na zapobieganiu rozwoju agrofagów, między innymi poprzez prawidłowy płodozmian i stwarzanie warunków do gatunków pożytecznych oraz ochronę tych gatunków.

Monitorowanie oznacza prowadzenie obserwacji upraw i podejmowanie decyzji na ich podstawie.

Ochrona, czyli przeprowadzenie zabiegu ochrony roślin jest wykonywane tylko jest to konieczne.

Organizmy pożyteczne występujące na obszarach rolniczych są bardzo liczne i bardzo zróżnicowane. Nie są to jedynie zapylacze.  To mogą być mikroorganizmy (czyli grzyby lub bakterie) i makroorganizmy (czyli pasożytnicze i drapieżne owady, nicienie owadobójcze lub roztocze). Do czynników pożytecznych zaliczamy też niektóre wirusy.

Prowadząc uprawę i chroniąc rośliny, musimy jednocześnie chronić pożyteczne organizmy.

Możemy to robić na kilka sposobów:

• Rezygnując z wykonywania zabiegów, jeśli populacja szkodników nie jest duża a mamy jednocześnie w uprawie organizmy pożyteczne. W niektórych sytuacjach dobrym pomysłem jest zastosowanie roślin pułapkowych. Można też ograniczyć zabiegi do brzegu pola, co praktykuje się na przykład podczas zwalczania mszycy w uprawach rzepaku.
• Kolejnym sposobem jest stosowanie preparatów selektywnych, które niszczą jedynie szkodniki, a nie działają na organizmy pożyteczne
• Natomiast znając biologię organizmów pożytecznych i terminy ich pojawienia się w uprawie, możemy wykonać zabieg ochrony przed ich nalotem na plantację
• Bardzo ważnym działaniem jest tworzenie tzw. infrastruktury ekologicznej, czyli np. zadrzewień śródpolnych, oczek wodnych czy pasów kwietnych, które stanowią dla pożytecznych owadów czy ptaków źródło pożywienia i schronienia.

Mówiąc o ochronie organizmów pożytecznych należy dodać, że istnieje tzw. konserwacyjna metoda biologiczna, która jest wsparciem stosowanych biopreparatów, które stanowią w Polsce 2,5% wszystkich zarejestrowanych środków ochrony roślin. Konserwacyjna metoda biologiczna polega na działaniu człowieka pod kątem modyfikacji krajobrazu rolniczego w celu stworzenia odpowiednich warunków dla rozwoju organizmów pożytecznych w środowisku. Takie działania to np. pozostawianie miedz, wysiewanie roślin miododajnych czy stosowanie nawozów organicznych (przykładowo słoma pożniwna pozytywnie wpływa na działanie grzybów nicieniobójczych w uprawie buraka cukrowego),

Konserwacyjna metoda biologiczna to także stosowanie zarejestrowanych środków biologicznych (mikroorganizmy) i makroorganizmów (np. kruszynka do zwalczania omacnicy prosowianki na kukurydzy). Warto zaznaczyć, że makroorganizmy nie podlegają rejestracji.

Bardziej niż kiedykolwiek wcześniej rolnicy mają obecnie do wykonania ważne zadanie znalezienia równowagi między produktywnością a ochroną środowiska. Jednocześnie by chronić skutecznie swoje uprawy rolnicy muszą mieć dostęp do pełnego zestawu narzędzi w zakresie ochrony roślin.

Obecnie obserwujemy nie tylko rozwój nowych metod ochrony, ale też postęp techniczny. W przyszłości możemy się spodziewać między innymi zwiększenia zakresu stosowania technik rolnictwa precyzyjnego, teledetekcji, mapowania pól i nowoczesnych opryskiwaczy. Choć obecne prawodawstwo na to jeszcze nie pozwala, to należy się spodziewać, że w przyszłości do ochrony roślin zostaną dopuszczone także drony i wiatrakowce.

Ochrona roślin dynamicznie się rozwija, warto też korzystać ze szkoleń i konferencji, nie ograniczać się jedynie do obowiązkowych szkoleń tzw. chemizacyjnych.

Do dyspozycji dla rolnika są też różne aplikacje i systemy wspomagania decyzji oraz oczywiście kolejne moduły Akademii PSOR.

Agronomia cyfrowa, która obejmuje technologie takie jak bezprzewodowe zdalne monitorowanie, czujniki cyfrowe, drony i analizy oparte na sztucznej inteligencji, pomaga rolnikom w efektywnym stosowaniu pestycydów, nawozów i wody, zapewniając jednocześnie dobre plony.
Technologie te umożliwiają także gromadzenie danych w czasie rzeczywistym, które można wykorzystać w systemach cyfrowych i udostępniać, umożliwiając rolnikom podejmowanie świadomych decyzji dotyczących zarządzania swoimi polami. Wykorzystując narzędzia cyfrowe w produkcji żywności, rolnicy mogą optymalizować swoje zasoby bez poświęcania plonów. Potencjalne korzyści są bardzo obiecujące.

W badaniu prognozy naukowej opublikowanym przez Parlament Europejski podkreślono, że metody rolnictwa precyzyjnego mogą prowadzić do zmniejszenia stosowania pestycydów o 20–30% i zmniejszenia obszaru stosowania pestycydów o 50–80%. Biorąc pod uwagę obecne wyzwania i nasz cel, jakim jest dążenie do bardziej zrównoważonej przyszłości, musimy wydajniej produkować żywność, jednocześnie ograniczając emisję gazów cieplarnianych i utrzymując użytkowanie gruntów rolnych na stałym lub niższym poziomie.

Nasz sektor dokonuje znacznych inwestycji w cyfrowe narzędzia rolnicze dla europejskich rolników. Zobowiązaliśmy się do zainwestowania 10 miliardów euro do 2030 roku w nowe innowacje związane z precyzją i technologiami cyfrowymi.

Integrowaną ochronę roślin z powodzeniem można stosować w przydomowym ogrodzie. Dzięki zasadom integrowanej ochrony roślin działkowcy zapewniają roślinom odpowiednie warunki wzrostu i rozwoju, jednocześnie ograniczając występowanie szkodników oraz chorób. Takie podejście zapobiega wielu problemom w trakcie okresu wegetacji, dzięki temu amatorzy mogą uzyskać zdrowie i smaczne plony z własnego ogródka!

O tym, jak wykorzystać integrowaną ochronę roślin w praktyce, pokazujemy na przykładzie truskawek, pomidorów i dyni w naszych poradnikach z serii „Integrowana ochrona roślin na działce”, które można pobrać, klikając na okładki.