Zmieniające się warunki klimatyczne, dostępność zasobów naturalnych sprawiają, że rolnictwo stoi przed wymagającym wyzwaniem – zmianą systemu produkcji rolnej. Dodatkowo stosunek do rolnictwa zmienia się. Jest inny w krajach rozwijających się (biednych, często walczących z plagą głodu) oraz inny w rozwiniętych (bogatych, gdzie problemem społecznym jest otyłość). W pierwszym przypadku często wymogi środowiska i długofalowe podejście do produkcji żywności przegrywa z potrzebą chwili – ze wszystkimi negatywnymi skutkami tych decyzji. Kraje rozwinięte, dobrze zindustrializowane, z reguły zaś mają lub miały nadprodukcję żywności. Priorytetem dla nich przestał być głód, a stało się bezpieczeństwo społeczeństwa i środowiska, w imię którego ogranicza się produkcję żywności przez regulacje prawne lub mechanizmy ekonomiczne.
Już dziś każdego dnia rolnicy wykorzystują metody, które pomagają im dostarczać żywność jak najwyższej jakości, przy jednoczesnym jak najmniejszym wpływie na środowisko. Przed rolnikami stoi jednak realizacja założeń Europejskiego Zielonego Ładu. Czy można pogodzić planowane regulacje z prowadzeniem gospodarstwa rolnego?
Odpowiedzią jest rolnictwo zrównoważone, wykorzystujące m.in. nowoczesne technologie w ochronie roślin. Wykonanie właściwego zabiegu ochrony, we właściwym miejscu i czasie pozwala na prowadzenie uprawy z poszanowaniem środowiska i ochroną zasobów naturalnych.
Czym jest rolnictwo zrównoważone?
Rolnictwo zrównoważone to system produkcji rolniczej, który łączy w sobie najlepsze cechy systemu konwencjonalnego i ekologicznego. System, który równoważy i optymalizuje cały proces produkcji (należy zadbać o odpowiednie zmianowanie, dobry plan biznesowy, powiązanie z otoczeniem społecznym i środowiskiem), ale także poszczególne jego elementy (rolnik powinien pamiętać o właściwej i mądrej uprawie gleby, ochronie roślin, nawożeniu, doborze odmian, opłacalności i przestrzeganiu prawa).
Rolnictwo zrównoważone wykorzystuje nowoczesne techniki produkcji, ale w sposób który wspiera różnorodność biologiczną i nie niszczy środowiska, zapewniając jednocześnie wysokiej jakości plony i zysk dla rolnika, a konsumentom oferuje żywność po przystępnych cenach. Dzięki takiemu podejściu rolnictwo zrównoważone realizuje jednocześnie cele społeczne, ekonomiczne, produkcyjne i ekologiczne.
Jak to wygląda w praktyce? Poniżej przestawiamy 16 zasad rolnictwa zrównoważonego.
Źródło: Polskie Stowarzyszenie Zrównoważonego Rolnictwa i Żywności.
Technologie w służbie rolnictwa
Już dziś rolnicy mogą korzystać z szeregu prostych rozwiązań technicznych ograniczających zużycie ś.o.r. Należą do nich m.in.:
- Opryskiwacze polowe rękawowe z pomocniczym strumieniem powietrza (PSP): kurtyna powietrzna tworzona dzięki określonej budowie opryskiwacza ogranicza znoszenie drobnych kropel i ułatwia wnikanie rozpylonej cieczy w głąb roślin. Przy zastosowaniu technik PSP mamy możliwość obniżenia dawki środka ochrony roślin o 15–20 proc. w stosunku do techniki tradycyjnej.
- Opryskiwacze sadownicze tunelowe i reflektorowe z układem odzyskiwania cieczy, która jest wychwytywana przez ściany tunelu i powtórnie kierowana do zbiornika. Jest to technika opryskiwania najmniej szkodliwa dla środowiska dzięki trzykrotnie mniejszej emisji ś.o.r., w porównaniu z tradycyjnymi metodami ochrony sadów. Daje ona możliwości odzyskiwania 20-40 proc. cieczy i znacznej redukcji dawki ś.o.r.
- Opryskiwacze rzędowe. Dzięki zastosowaniu takich opryskiwaczy środki ochrony są nanoszone na uprawy z większą precyzją, a wykorzystanie tych preparatów jest bardziej racjonalne. Rośliny opryskiwane są nie z góry, jak w technice konwencjonalnej, lecz z obu boków, a odległość od rozpylaczy do roślin jest znacznie mniejsza niż standardowe 50 cm w przypadku opryskiwaczy z płaską belką polową. W ten sposób uzyskujemy równomierne naniesienie cieczy na całą roślinę i mamy możliwość wykorzystania rozpylaczy drobnokroplistych. Dzięki uzyskanej w ten sposób precyzji nanoszenia i ograniczeniu strat cieczy, opryskiwacze rzędowe umożliwiają zmniejszenie o 25 proc. dawek cieczy oraz przeprowadzanie zabiegów w trudniejszych warunkach pogodowych niż przy wykorzystaniu maszyn konwencjonalnych.
- Opryskiwacze z komputerem (sterownikiem elektronicznym) lub wyłącznie komputer (sterownik) do utrzymania stałej dawki środków ochrony roślin niezależnie od prędkości jazdy, w tym z wykorzystaniem sygnału GPS. Głównym zadaniem takich sterowników jest utrzymywanie stałej, zadanej dawki środków ochrony roślin, niezależnie od zmiany prędkości jazdy. Opcją dodatkową jest możliwość zmiany dawki aplikowanych środków w określonym zakresie.
Istnieje także szereg rozwiązań, praktycznie bezkosztowych, pozwalających na redukcję zużycia środków ochrony roślin. Najważniejszym z nich jest stosowanie zasad Integrowanej Ochrony Roślin, w szczególności uprawa odmian odpornych, prowadzenie działań prewencyjnych, stosowanie zmianowania, zapraw nasiennych oraz przestrzeganie progów ekonomicznego zagrożenia. Wśród rozwiązań technicznych i cyfrowych warto wymienić wykorzystanie DSSów (Decision Support System) i sygnalizacji. W Polsce mamy możliwość swobodnego korzystania na przykład z Platformy Sygnalizacji Agrofagów.
