Podczas debaty „Rolnik w centrum – nowoczesna ochrona roślin”, zorganizowanej przez Polskie Stowarzyszenie Ochrony Roślin w ramach konferencji „Narodowe Wyzwania w Rolnictwie”, rozmawialiśmy o tym, jak rolnicy mogą utrzymać konkurencyjność produkcji. Dyskusja toczyła się w kontekście kurczącej się liczby dostępnych substancji czynnych, rosnącej szarej strefy i coraz większych oczekiwań wobec rozwiązań biologicznych i cyfrowych.
W centrum rozmowy pozostawało pytanie, jak zapewnić rolnikom realny dostęp do innowacji i jednocześnie uprościć otoczenie regulacyjne. Uczestnikami dyskusji byli:
- Małgorzata Bojańczyk – Dyrektor Generalna Polskiego Stowarzyszenia Ochrony Roślin (PSOR)
- Dr hab. Roman Kierzek, prof. IOR-PIB – Instytut Ochrony Roślin – PIB
- Dr Paweł Krawiec – sadownik, Horti Team
- Robert Nowak – wiceprezes Krajowej Rady Izb Rolniczych (KRIR)
- Krzysztof Nykiel – prezes Krajowego Związku Plantatorów Buraka Cukrowego (KZPBC)
- Łukasz Pergoł – przedstawiciel Rady ds. Młodych Rolników
- Iwona Dyba – moderatorka, redaktor naczelna farmer.pl
Wycofywanie substancji czynnych – mniej narzędzi, większe ryzyko
W pierwszej części dyskusji wszyscy uczestnicy zgodzili się, że tempo wycofywania substancji czynnych stało się jednym z głównych zagrożeń dla stabilności produkcji roślinnej. Zwracano uwagę, że przy malejącej liczbie dostępnych rozwiązań rośnie presja agrofagów, rośnie ryzyko odporności, a rolnicy mają coraz większy problem z ułożeniem skutecznych programów ochrony.
Małgorzata Bojańczyk przedstawiła skalę zmian na poziomie całej Unii, zwracając uwagę, że w ostatnich latach doszło jednocześnie do wycofania wielu substancji bez wprowadzenia żadnej nowej:
Ta liczba substancji, która systematycznie maleje, jest jednym z największych wyzwań, przed jakimi stoi rolnik. Jeszcze dwie dekady temu zarejestrowanych było ich ponad tysiąc, a obecnie liczba ta spadła o kilkadziesiąt procent. W ciągu ostatnich pięciu lat nie zatwierdzono ani jednej substancji przy jednoczesnym wycofaniu 104: 83 chemicznych i 21 biologicznych.
– wskazywała.
Dr Paweł Krawiec wskazywał konkretne przykłady substancji w sadownictwie, które były dotychczas podstawą ochrony (np. w uprawach jagodowych), a dziś ich braku nie da się po prostu, jak mówił, „załatać” innymi produktami.
Prof. Roman Kierzek podkreślał, że nawet najlepsze praktyki agrotechniczne – płodozmian, dobór odmian, poplony – nie zastąpią całkowicie skutecznych środków ochrony roślin, zwłaszcza w warunkach nasilającej się presji chorób i szkodników.
Robert Nowak zwracał uwagę, że rolnicy potrzebują przewidywalności i czasu na dostosowanie się do zmian – a zbyt szybkie ograniczanie dostępu do substancji czynnych grozi spadkiem podaży krajowej żywności i większym uzależnieniem od importu.
Nie możemy doprowadzić do sytuacji, w której będziemy coraz bardziej zależni od żywności z krajów trzecich.
– ostrzegał.
Rosnąca szara strefa – efekt luk w regulacjach i presji kosztowej
Kolejnym mocnym wątkiem debaty była szara strefa na rynku środków ochrony roślin. Uczestnicy podkreślali, że ograniczanie liczby legalnych rozwiązań, przy jednoczesnej presji na koszty produkcji, sprzyja pojawianiu się podróbek i nielegalnych środków.
Małgorzata Bojańczyk przywołała dane europejskie i wyniki badań PSOR, pokazujące, że istotna część rynku może być zajęta przez produkty nielegalne, a jednocześnie wielu rolników ma trudność z odróżnieniem oryginału od podróbki:
Według danych Urzędu Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej 14% rynku środków ochrony roślin w Europie to podróbki. Jednocześnie według badań PSOR z 2025 roku zaledwie 44% rolników potrafi odróżnić oryginał od podróbki.
– mówiła.
Podkreśliła także, że kluczowe są działania edukacyjne i wskazała na przykład kampanii PSOR „Kupując podróbki tracisz wiele razy”, realizowanej wspólnie z KAS, PIORiN i Policją pod patronatem Urzędu Patentowego RP.
Robert Nowak opisywał dwa typowe scenariusze: świadome kupowanie środków wycofanych, ale wciąż skutecznych, oraz nieświadome korzystanie z podrobionych produktów kupowanych w pozornie legalnym kanale dystrybucji. To – jak podkreślał – stawia rolnika w bardzo trudnej sytuacji, bo na poziomie etykiety podróbki często nie różnią się niczym od oryginału.
Iwona Dyba, zwróciła uwagę, że skala szarej strefy jest także miarą sprawności państwa i jakości systemu kontroli – jedna nieodpowiedzialna decyzja na wczesnym etapie może mieć poważne konsekwencje dla całych sektorów produkcji.
Rozwiązania biologiczne – potencjał, który wymaga jasnych zasad
W debacie dużo miejsca poświęcono rozwiązaniom biologicznym i ich roli w przyszłości ochrony roślin. Uczestnicy byli zgodni, że bez rozwoju biopreparatów nie uda się zrealizować celów środowiskowych, ale podkreślali też bariery: brak spójnych definicji, skomplikowane procedury rejestracyjne i wciąż niewystarczającą skuteczność części produktów w realnych warunkach polowych.
Małgorzata Bojańczyk zwracała uwagę, że w całej UE spośród ok. 420 dopuszczonych substancji czynnych jedynie niewielka część to mikroorganizmy, a w Polsce tylko ułamek z kilku tysięcy zarejestrowanych środków ma charakter mikrobiologiczny.
Preparat biologiczny na pewno jest przyszłością ochrony roślin. Biologiczne środki ochrony roślin poszerzają paletę dostępnych narzędzi – nie wykluczają stosowania bezpiecznych i legalnych środków chemicznych, ale stanowią uzupełnienie konwencjonalnych metod.
– podkreślała.
Jednocześnie wskazywała, że brak jednoznacznych, spójnych definicji dlapreparatów biologicznych powoduje chaos na rynku, utrudnia identyfikację produktów, obniża zaufanie rolników i zwiększa ryzyko pojawienia się nieskutecznych lub niebezpiecznych preparatów. Dlatego – obok uporządkowania kategorii produktów – potrzebne jest także usprawnienie procesów rejestracyjnych na poziomie unijnym.
Z perspektywy rolników brzmiało wyraźne oczekiwanie, by rozwiązania biologiczne były nie tylko „zielone”, ale przede wszystkim skuteczne i ekonomicznie uzasadnione. Krzysztof Nykiel podkreślał, że przy takich szkodnikach jak szarek komośnik różnica między wysoką a pełną skutecznością przekłada się na być albo nie być całej plantacji, a dr Paweł Krawiec przywoływał sezony, w których ekstremalne warunki pogodowe i silna presja chorób wymagały interwencyjnych zabiegów konwencjonalnymi substancjami, aby uniknąć wielkich strat plonu.
Biologiczne nie nadążają za tym, co zostało wycofane. Bez rewizji polityki i przywrócenia części rozwiązań – choćby z dodatkowymi warunkami – nie utrzymamy konkurencyjności
– wskazywał Łukasz Pergoł.
Innowacje i cyfryzacja – technologie, które potrzebują wsparcia
Rozmówcy poruszyli także temat innowacji: od precyzyjnego rolnictwa, przez systemy zamkniętego transferu (CTS), po narzędzia cyfrowe takie jak AgriGuide. Uczestnicy byli zgodni, że to właśnie technologie – a nie same zakazy – mogą realnie zmniejszyć wpływ rolnictwa na środowisko przy zachowaniu opłacalności produkcji.
Małgorzata Bojańczyk przypomniała, że sektor środków ochrony roślin na poziomie europejskim deklaruje znaczące inwestycje w rolnictwo precyzyjne, rozwiązania cyfrowe i biologiczne na poziomie 14 miliardów euro do 2030 roku.
Ważnym elementem dyskusji były również systemy zamkniętego transferu, takie jak easyconnect czy easyFlow, które tworzą szczelne połączenie między zbiornikiem opryskiwacza a pojemnikiem ze środkiem, umożliwiając przelanie produktu bez kontaktu operatora ze stężonym preparatem.
Równolegle rozwijane są narzędzia cyfrowe, w tym europejska platforma AgriGuide – system oparty na cyfrowej etykiecie i geolokalizacji, który ma wspierać rolników w bezpiecznym i zgodnym z prawem stosowaniu środków ochrony roślin oraz prowadzeniu dokumentacji zabiegów:
Pracujemy nad platformą cyfrową, która będzie dostarczać precyzyjnych wskazówek dotyczących stosowania środków ochrony roślin na podstawie cyfrowej etykiety i geolokalizacji, jednocześnie ułatwiając dokumentację zabiegów. Obecnie jest w fazie pilotażowej – do tej pory w Europie zdigitalizowano ponad 500 etykiet.
– mówiła.
Praktycy wskazywali konkretne przykłady już testowanych innowacji. Krzysztof Nykiel mówił o doświadczeniach z robotem pracującym w burakach cukrowych, który pozwolił znacząco poprawić plon, oraz o modelach chorobowych opartych na sieci stacji pogodowych. Jednocześnie zwracał uwagę, że koszty inwestycji w takie rozwiązania są wysokie i – zwłaszcza w mniejszych gospodarstwach – wymagają dodatkowego wsparcia.
Łukasz Pergoł podkreślał bariery infrastrukturalne i kompetencyjne: brak szybkiego internetu w wielu lokalizacjach, ograniczoną dostępność doradców i potrzebę wsparcia szczególnie starszych rolników w korzystaniu z nowych narzędzi.
Proces cyfryzacji nas nie ominie, ale trzeba się zastanowić, jak go wdrożyć, żeby nie bolało rolnika.
– podsumował.
Działający model gospodarki opakowaniami – System PSOR
Na tle wyzwań regulacyjnych i technologicznych System PSOR został w debacie przedstawiony jako przykład rozwiązania, które już dziś realnie działa w praktyce i jest dobrze oceniane przez rolników. Uczestnicy wskazywali, że to modelowy system gospodarowania opakowaniami po środkach ochrony roślin – prosty, przejrzysty i oparty na jasnym podziale odpowiedzialności.
Małgorzata Bojańczyk przypomniała, że system funkcjonuje od ponad 20 lat i jest jednym z najlepiej ocenianych w Europie:
Ponad 20 lat dostarczamy System PSOR – system zbiórki opakowań po środkach ochrony roślin. Polska jest w europejskiej czołówce 12 państw z najlepiej funkcjonującym systemem. W 2024 roku osiągnęliśmy rekordowy poziom zbiórki 88%.
– mówiła.
Rolnicy – Krzysztof Nykiel i Łukasz Pergoł – podkreślali, że system jest dla nich wygodny, bo pozwala oddać opakowania w sklepie, do którego i tak regularnie jeżdżą, a przy kontrolach daje poczucie bezpieczeństwa i porządku w gospodarstwie. Robert Nowak zwracał uwagę, że kluczowym elementem jest obowiązek przyjmowania opakowań przez punkty sprzedaży, niezależnie od miejsca zakupu produktu – to ogranicza pokusę „domowych” sposobów pozbywania się odpadów.
System działa dobrze, jest przejrzysty i prosty. To rozwiązanie, które naprawdę ułatwia rolnikom życie.
– podkreślali uczestnicy.
Debatujący wskazywali, że doświadczenia Systemu PSOR można wykorzystać przy projektowaniu rozwiązań dla innych strumieni odpadów z rolnictwa, takich jak big-bagi czy folie po sianokiszonce.
Prostsze prawo, szybszy dostęp do innowacji
W podsumowaniu dyskusji uczestnicy zgodzili się, że aby hasło „rolnik w centrum” nie pozostało jedynie deklaracją, potrzebne są równolegle dwa kierunki działań:
- Bardziej przewidywalna, oparta na analizie ryzyka polityka regulacyjna (w tym ostrożniejsze wycofywanie substancji czynnych).
- Realne przyspieszenie dostępu do innowacyjnych rozwiązań – chemicznych, biologicznych, precyzyjnych i cyfrowych.
Małgorzata Bojańczyk podkreślała, że PSOR będzie nadal angażował się w dialog z administracją i środowiskiem rolniczym, wspierał edukację poprzez szkolenia, wydarzenia i kampanie informacyjne oraz rozwijał konkretne narzędzia, takie jak System PSOR czy współtworzona platforma AgriGuide.
Wyzwania się zmieniają, ale nasz cel od 30 lat pozostaje ten sam: chcemy wspierać rolników w ich codziennej pracy, działając na rzecz bezpiecznego, zrównoważonego i innowacyjnego rolnictwa w Polsce.
– podsumowała.
Narodowe Wyzwania w Rolnictwie
To organizowana przez redakcję „Farmera” ogólnopolska konferencja, podczas której spotykają się rolnicy, eksperci, naukowcy i decydenci, żeby rozmawiać o kierunkach rozwoju polskiego rolnictwa. Tegoroczna edycja, pod hasłem „Nowe horyzonty rolnictwa. Konkurencyjność, optymalizacja, dywersyfikacja”, koncentrowała się na zmianach we Wspólnej Polityce Rolnej po 2027 roku, możliwościach finansowania inwestycji, roli nowych technologii i agrotechniki, rolnictwie regeneratywnym, OZE w gospodarstwach oraz wyzwaniach klimatycznych, w ramach licznych debat i sesji tematycznych.
