23 września 2025 roku odbyła się konferencja online „Preparaty biologiczne w ochronie i uprawie roślin – aktualne problemy i perspektywy rozwoju rynku biopreparatów”, zorganizowana przez Polskie Stowarzyszenie Ochrony Roślin (PSOR) we współpracy z Wydziałem Ekonomicznym Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Wydarzenie zgromadziło przedstawicieli nauki, administracji i praktyki rolniczej. Dyskusja dotyczyła przyszłości biopreparatów – jednego z najbardziej dynamicznie rozwijających się obszarów ochrony roślin w Europie, a zarazem kluczowego elementu zielonej transformacji rolnictwa.
Co warto wiedzieć o preparatach biologicznych w rolnictwie?
- Badania Wydziału Ekonomicznego Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu pokazują, że rolnicy są otwarci na innowacje. Istnieje duży potencjał w zwiększaniu ich wiedzy o skuteczności i prawidłowym stosowaniu biologicznych środków ochrony roślin.
- Polska administracja podejmuje działania, które mają uprościć wdrażanie innowacji poprzez uproszczenie procesu rejestracji biologicznych środków ochrony roślin. UE także zapowiedziała zmiany w przepisach mające obniżyć bariery wprowadzania na rynek nowych środków biologicznych.
- Preparaty biologiczne stają się jednym z filarów rolnictwa – nie zastąpią całkowicie chemicznej ochrony roślin, ale będą jej ważnym elementem integrowanej ochrony roślin – szczególnie w obliczu wyzwań klimatycznych, ekonomicznych i środowiskowych, przed którymi stoją współcześni rolnicy.
Biologia, która wchodzi do mainstreamu
Jeszcze kilka lat temu preparaty biologiczne uchodziły za rozwiązania niszowe, stosowane głównie w uprawach ekologicznych oraz pod osłonami. Dziś coraz częściej stają się elementem strategii ochrony roślin także w gospodarstwach konwencjonalnych. Zmienia się technologia, świadomość i oczekiwania rynku – zarówno rolników, jak i konsumentów.
Preparaty biologiczne to środki oparte na żywych mikroorganizmach (bakteriach, grzybach, wirusach) lub naturalnych związkach pochodzenia biologicznego. Ich zadaniem może być zwalczanie chorób i szkodników, stymulacja wzrostu roślin, poprawa przyswajalności składników pokarmowych albo poprawa kondycji gleby. Ich dużą zaletą jest często mniejsza toksyczność, szybszy rozkład w środowisku, a co za tym idzie mniejsze ryzyko pozostałości w plonach.
Jednocześnie – jak zgodnie podkreślali eksperci – to produkty wymagające większej wiedzy użytkownika. Ich skuteczność zależy od techniki stosowania – czyli przede wszystkim od temperatury, wilgotności czy sposobu aplikacji i momentu użycia. W odróżnieniu od chemicznych środków ochrony roślin, biologia działa powoli, ale długofalowo.’
Regulacje hamują innowacje
Ten potencjał wciąż jednak zderza się z biurokracją. Jak wyjaśniła Małgorzata Flaszka, zastępca dyrektora Departamentu Hodowli i Ochrony Roślin w MRiRW, mimo naturalnego pochodzenia preparaty biologiczne muszą spełniać te same wymogi rejestracyjne, co syntetyczne pestycydy.
Rejestracja biopreparatu trwa długo i kosztuje ogromne pieniądze. Bez uproszczeń nie przyspieszymy innowacji. Nasza nadzieja to pakiet zmian przygotowywany przez Komisję Europejską, który ma zmniejszyć wymagania i skrócić procedury.
– mówiła.
W całej Unii Europejskiej dopuszczonych jest dziś ok. 420 substancji czynnych, z czego zaledwie 70–73 to mikroorganizmy. W Polsce, spośród 2800 zarejestrowanych środków ochrony roślin, jedynie ok. 55 ma charakter mikrobiologiczny. Choć resort rolnictwa obniżył krajowe opłaty za wzajemne uznawanie zezwoleń do 500 zł, liczba wniosków wciąż pozostaje niska.
Bez zmian w prawie unijnym, które realnie uproszczą procedury, rynek nie ruszy z miejsca. Potrzebujemy prostszych zasad i krótszej ścieżki dla produktów o niskim ryzyku.
– dodała przedstawicielka ministerstwa.
Nauka potwierdza skuteczność biologii
W kolejnych wystąpieniach eksperci podkreślali, że preparaty biologiczne są nie tylko bezpieczne, ale też skuteczne – o ile są właściwie stosowane. Prof. dr hab. Danuta Sosnowska z Instytutu Ochrony Roślin – PIB przypomniała, że Polska ma ponad 90-letnią tradycję badań nad metodami biologicznymi.
Preparaty biologiczne działają, tylko inaczej niż chemia. To rozwiązania dla ludzi cierpliwych, którzy rozumieją biologię. Proces infekcji u szkodnika trwa kilka dni – tak jak choroba u człowieka. Dlatego trzeba czasu, by zobaczyć efekt.
– mówiła.
Profesor wyjaśniła, że nowe preparaty biologiczne są coraz bardziej trwałe i skuteczne. Dzieje się tak dzięki nowym technologiom – np. mikrokapsułkom, które chronią mikroorganizmy przed zniszczeniem, oraz interferencji RNA, czyli metodzie, która potrafi „wyłączyć” geny odpowiedzialne za szkodliwe działanie u owadów czy chorób roślin.
Preparaty biologiczne nie zastąpią chemii, ale pozwolą ją ograniczyć. A każda redukcja środków chemicznych to zysk dla środowiska i dla ludzi.
– podkreśliła prof. Sosnowska.
A co myślą rolnicy?
Z perspektywy praktyków temat biopreparatów wciąż jest nowy. Z badań dr Michała Gazdeckiego z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu wynika, że choć 75% rolników słyszało o preparatach biologicznych, ich wiedza jest nadal dosyć powierzchowna.
Świadomość jest wysoka, ale wiedza jest dość powierzchowna. Rolnicy często mylą biopreparaty z biostymulatorami lub nawozami mikrobiologicznymi.
– wyjaśniał badacz.
Zaledwie 39% respondentów zadeklarowało, że stosowało jakikolwiek preparat biologiczny w ostatnich dwóch latach. Po weryfikacji okazało się, że ponad połowa z nich użyła produktów, które nie były zarejestrowanymi środkami ochrony roślin.
Jednocześnie w odpowiedziach powtarzała się pozytywny sygnał: ciekawość i chęć eksperymentowania.
Wielu rolników mówiło: „czemu nie spróbować?”. Rolnicy chcą testować nowe rozwiązania, pod warunkiem, że dostaną wiedzę i wsparcie w praktyce.
– dodał Gazdecki.
Głos z pola: ekonomia i zaufanie
Tę potrzebę potwierdził w dyskusji Łukasz Pergoł, rolnik i przedstawiciel Warmińsko-Mazurskiej Izby Rolniczej.
Rolnicy nie są przeciwni nowym technologiom. Problemem jest brak dostępności produktów i zbyt ogólne zalecenia na etykietach. Każdy chce wiedzieć, jak to naprawdę działa w polu. Potrzebne są szkolenia i pokazy prowadzone przez niezależnych ekspertów, a nie tylko przez producentów.
– mówił.
W jego opinii biopreparaty mogą być realnym wsparciem dla chemii, zwłaszcza w integrowanej ochronie roślin, gdzie łączy się różne metody, by zredukować liczbę zabiegów i ograniczyć pozostałości w plonach.
Edukacja kluczem do rozwoju
Zgromadzeni eksperci zgodzili się, że rozwój rynku biopreparatów wymaga trzech elementów:
- jasnych przepisów,
- praktycznej edukacji,
- współpracy między nauką, administracją i rolnikami.
Bez nich trudno będzie przełamać nieufność wobec nowych technologii.
Właśnie dlatego PSOR od kilku lat rozwija programy edukacyjne i komunikacyjne – od kampanii „Liczy się każde opakowanie” po szkolenia w ramach Akademii PSOR, które promują bezpieczne i odpowiedzialne stosowanie środków ochrony roślin. Dzięki temu organizacja nie tylko reprezentuje branżę, ale wyznacza standardy – łącząc podejście naukowe z praktyką rolniczą i wspierając rozwój rozwiązań o mniejszym wpływie na środowisko.
Polska może wyznaczać kierunek
Uczestnicy konferencji zgodzili się, że Polska ma potencjał, by stać się jednym z regionalnych liderów rynku preparatów biologicznych. Zaplecze naukowe, rosnąca świadomość rolników i coraz silniejsze instytucje branżowe, takie jak PSOR, tworzą solidny fundament pod ten rozwój.
Konferencja PSOR i Wydziału Ekonomiczne Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu pokazała, że biologia to nie odległa przyszłość, lecz kierunek, w którym już zmierza europejskie i polskie rolnictwo.
Nie chodzi o to, by całkowicie zastąpić chemię biologią. Chodzi o to, by włączyć naturę do współpracy – mądrze, odpowiedzialnie i z korzyścią dla wszystkich stron.
Wzrost znaczenia preparatów biologicznych to nie chwilowy trend, ale trwała zmiana w sposobie myślenia o ochronie roślin. Biologia staje się dziś naturalnym rozwinięciem praktyki rolniczej – obok chemii, a nie w jej miejsce. To kierunek, który łączy efektywność produkcji z troską o środowisko i bezpieczeństwo żywności.
– powiedziała po zakończeniu konferencji Małgorzata Bojańczyk, Dyrektor Generalna Polskiego Stowarzyszenia Ochrony Roślin.
