W marcu 2022 roku Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) ogłosił, że 94,9% próbek żywności analizowanych w 2020 roku pod kątem pozostałości pestycydów mieści się w granicach norm prawnych, a w 54,6% próbek nie wykryto jakichkolwiek pozostałości.
Czym jest EFSA?
Podstawowa działalność Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) polega na prowadzeniu naukowej oceny ryzyka związanego z żywnością. EFSA stale analizuje dostępne dane i wyniki badań naukowych, aby zapewniać bezstronne opinie naukowe związane z bezpieczeństwem żywności i pasz. W ostatnim czasie zwiększa się rola EFSA w ocenie wpływu produkcji żywności na środowisko i różnorodność biologiczną. Przykładowo, Urząd przeprowadza ocenę ryzyka środowiskowego w odniesieniu do środków ochrony roślin i dodatków paszowych stosowanych przez rolników. Urząd wspiera UE w badaniu substancji czynnych wykorzystywanych w środkach ochrony roślin, a także uczestniczy w ustalaniu najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów w żywności (MRL – ang. Maximum Residue Level). Opinie i raporty wypracowane przez EFSA są m.in. przekazywane opinii publicznej, instytucjom partnerskim oraz decydentom i są wykorzystywane podczas prac legislacyjnych.
System kontroli żywności w UE
Podczas gdy EFSA odpowiada za ocenę ryzyka, za zarządzanie ryzykiem w UE odpowiadają państwa członkowskie UE, Komisja Europejska i Parlament Europejski. To te instytucje mają kontrolę nad legislacją, polityką oraz działaniami kontrolnymi i prewencyjnymi.
W Polsce instytucją odpowiedzialną za kontrolę bezpieczeństwa żywności jest Sanepid. W ramach kontroli pobierane są próby zarówno żywności nieprzetworzonej (np. świeże owoce, warzywa, mięso), jak i przetworzonej (np. nabiał, płatki śniadaniowe, konserwy, mąki, oleje, przyprawy). Próbki żywności nie są pobierane losowo – kontrole są prowadzone w taki sposób aby zmaksymalizować prawdopodobieństwo wykrycia nieprawidłowości. Wyniki kontroli, czyli wyniki badań laboratoryjnych próbek żywności pobranych w Polsce, są przekazywane do EFSA.
Zgodnie z prawodawstwem UE, EFSA corocznie przygotowuje raport przedstawiający analizę poziomów pozostałości pestycydów w żywności na rynku europejskim. Analiza opiera się na danych z oficjalnych krajowych działań kontrolnych, przeprowadzonych przez państwa członkowskie UE, Islandię i Norwegię.
Ostatni raport dotyczy 2020 roku, można go pobrać na stronie https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.2903/j.efsa.2022.7215
Wyniki monitoringu żywności pod kątem pozostałości
W najnowszym raporcie EFSA przeanalizował 88 141 próbek pobranych w 2020 roku we wszystkich krajach Unii oraz Norwegii i Islandii. Ustalono, że 94,9% wszystkich próbek zawierało pozostałości poniżej najwyższego dopuszczalnego poziomu pozostałości (MRL), 5,1% przekroczyło ten poziom, a w 54,6% próbek nie wykryto jakichkolwiek pozostałości.
Raport obejmuje też podzbiór danych ze skoordynowanego przez UE programu kontroli (EU-coordinated multiannual control programme – EU MACP), w którym zastosowano strategię losowego pobierania próbek. Do EU MACP 2020 wybrano 12 produktów spożywczych: marchew, kalafiory, kiwi (zielone, czerwone, żółte), cebulę, pomarańcze, gruszki, ziemniaki, suszoną fasolę, brązowy ryż, ziarno żyta, wątrobę wołową i tłuszcz drobiowy. W sumie przeanalizowano 12 077 próbek. Ogółem w 68,5% (8 278 próbek) nie wykryto pozostałości pestycydów. Liczba próbek z pozostałościami pestycydów w granicach norm prawnych wyniosła 3 590 (29,7%). MRL zostały przekroczone w 209 próbkach (1,7%), z których 113 (0,9%) uznano za niezgodne na podstawie niepewności pomiaru. Poszczególne kraje przeanalizowały średnio 60% produktów krajowych (tj. próbki z kraju raportującego), 22% z innych krajów UE, 14% z krajów trzecich i 4% z nieznanego pochodzenia.
EFSA przeprowadził analizę danych ze wszystkich otrzymanych wyników kontroli aby oszacować ryzyko dla konsumentów jakie niesie ze sobą spożywanie produktów zawierających pozostałości pestycydów. Analiza wykazała, że jest mało prawdopodobne, aby wykrywane w znajdującej się na europejskim rynku żywności poziomy pozostałości stanowiły zagrożenie dla zdrowia konsumentów.
Więcej na temat pozostałości pestycydów w żywności piszemy tutaj: Bezpieczna żywność – co to takiego?
