Pozostałości pestycydów w żywności – są wyniki badań
Tekst ten przeczytasz w: 3 minuty

15 kwietnia 2021

Jak co roku Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) opublikował raport dotyczący pozostałości pestycydów w żywności dostępnej w Europie. Przedstawia on wyniki badań ponad 96 tys. próbek żywności z 28 państw Unii Europejskiej. To kolejny rok, w którym ponad 96 proc. przebadanych próbek spełniło bardzo rygorystyczne normy określone w przepisach.

W poszczególnych krajach kontrolę prowadzą wyspecjalizowane jednostki. W Polsce analizą zajmuje się Państwowa Inspekcja Sanitarna, która dane z badań wysyła właśnie do EFSA.

Czy w Polsce wykryto pestycydy w żywności?

W 2019 roku w naszym kraju przebadano 2 584 próbek produktów wyprodukowanych w kraju oraz tych importowanych. Analizowano produkty pochodzenia zwierzęcego i roślinnego – od jabłek, jajek, mleka, brzoskwiń, pomidorów, po zboża czy nawet wino! Wyniki badań przeprowadzonych w ramach monitoringu żywności przez Główny Inspektorat Sanitarny pokazują, że  94,3 proc. próbek spełniło restrykcyjne kryteria wyznaczone przez Unię Europejską. 47,4 proc. pobranych próbek żywności w ogóle nie zawierało pozostałości pestycydów.

Jakie produkty są sprawdzane w ramach monitoringu żywności?

W 2019 roku Sanepid przebadał 51 różnych kategorii towarów spożywczych na obecność 355 różnych pestycydów. Próbki pobrano wyrywkowo na podstawie tzw. „brudnej próby” czyli wybrano produkty, w których istnieje prawdopodobieństwo przekroczenia wskazanych norm.

W puli badawczej znalazły się popularne produkty, po które sięgamy najczęściej, produkty dla niemowląt i dzieci oraz żywność, w której w poprzednich latach wystąpiły przekroczenia poziomów pozostałości. Badane były więc nie tylko produkty roślinne, ale też mięso, produkty mleczne oraz grzyby. Badaniom podlegały też produkty przetworzone, takie jak: soki, mąka, płatki śniadaniowe, oleje roślinne, przetwory w puszkach czy przyprawy.

Wniosek EFSA jest jasny – żywność dostępna w UE jest bezpieczna. Skąd więc tyle obaw?

Czym są pozostałości pestycydów w żywności

Pozostałości to śladowe ilości produktów lub ich metabolitów, występujące na powierzchni lub wewnątrz zebranych plonów. Najwyższe dopuszczalne poziomy pozostałości pestycydów w poszczególnych produktach spożywczych, określane jako NDP (po angielsku – MRL, Maximum Residue Level), wyrażane w mg/kg produktu są wyznaczane na etapie autoryzacji śor przez EFSA i ogłaszane w formie rozporządzeń. Można je znaleźć na stronie internetowej Komisji Europejskiej.

Co oznaczają pozostałości i czy są niebezpieczne dla ludzi?

Ustalając MRL bierze się pod uwagę przede wszystkim właściwości toksykologiczne substancji, która jest składową środka ochrony roślin, realne jej poziomy pozostałości wykrywane w plonach przy prawidłowo wykonywanych opryskach oraz nasze zwyczaje żywieniowe. Uwzględnia się tutaj „scenariusz najgorszego przypadku”, czyli bardzo wysokie ale realistyczne spożycie danego produktu.

W praktyce MRL są co najmniej sto razy mniejsze niż dawka bezpieczna dla człowieka. Zatem wartości MRL, choć mają bezpośredni związek z bezpieczeństwem produktu, nie stanowią granicy bezpieczeństwa. Są to w uproszczeniu normy handlowe, które służą weryfikacji, czy stosowany środek ochrony roślin został użyty prawidłowo.

A czy ktoś kontroluje obecność pestycydów w produkcji żywności?

Pestycydy, a dokładniej rzecz ujmując środki ochrony roślin, to nie składniki żywności, ani dodatki do żywności – z czym bardzo często są mylone. To grupa substancji nazywana fitofarmaceutykami, czyli lekami dla roślin. Proces tworzenia środka ochrony roślin jest analogiczny do leków. Trwa około 11 lat i obejmuje ponad 150 różnego rodzaju badań i tylko jedna na ponad 160 tys. badanych substancji staje się środkiem ochrony roślin.

Tworząc nowy preparat ocenia się nie tylko skuteczność czy sposób w jaki oddziałuje on na roślinę, ale także czy i w jaki sposób substancja wpływa na środowisko oraz w jakim tempie ulega biodegradacji, a także czy i w jaki sposób wpływa na osobę wykonującą zabieg ochrony roślin i finalnie na konsumenta żywności.

System kontroli żywności został zaprojektowany tak, abyśmy my konsumenci nie musieli się niczego obawiać. Środki ochrony roślin kontrolowane są na każdym etapie: od powstania, poprzez stosowanie przez rolnika oraz w końcowym etapie, gdy Sanepid bada żywność, dostępną w sprzedaży a wytworzoną przy wykorzystaniu śor. To na etapie stosowania mogą pojawić się pozostałości, a jeśli środek użyto niezgodnie ze sposobem określonym w etykiecie produktu, dopuszczalne poziomy pozostałości mogą zostać przekroczone. O wszystkich etapach piszemy m.in. w artykule Czy możesz bez obaw sięgać po ulubioną żywność?  

Pozostałości pestycydów wykryte – czy jest się czego bać?

Przekroczenie dopuszczalnych poziomów pozostałości sprawia że produkt staje się nielegalny, ale nie musi to oznaczać że jest dla nas niebezpieczny.

Każdy przypadek ocenia się osobno i nie robią tego przypadkowe osoby. W Polsce ocena ryzyka dla potrzeb Systemu Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznych Produktach Żywnościowych i Środkach Żywienia Zwierząt (RASFF ) jest przeprowadzana przez ekspertów z Zakładu Toksykologii i Oceny Ryzyka Zdrowotnego Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – PZH.

Jeżeli w danym produkcie przekroczone zostaną dopuszczalne poziomy pozostałości, w ramach RASFF przeprowadzona zostaje ocena ryzyka. W ramach tej oceny analizuje się zawartość danej substancji w produkcie i toksyczność tej substancji. Jeśli ryzyko dla konsumentów jest za duże, produkt jest wycofywany z rynku. Takie przypadki są nieliczne.

Zobacz też

Jak powstają zdrowe pomidory? 

Jak powstają zdrowe pomidory? 

Soczyste, smaczne, pachnące, jędrne i niezwykle zdrowe. Są cennym źródłem likopenu, potasu a także witamin C i E oraz beta-karotenu, które wspierają nasze zdrowie. Chętnie uprawiamy je w naszych ogródkach i niemal codziennie goszczą na naszych stołach. Mowa oczywiście...

Wakacje na wsi? Sprawdź, czy twoje dzieci są bezpieczne

Wakacje na wsi? Sprawdź, czy twoje dzieci są bezpieczne

Prowadzenie gospodarstwa rolnego stawia przed rolnikami wiele wyzwań. Ważnym aspektem pracy w rolnictwie jest dbanie o bezpieczeństwo, zwłaszcza jeśli w gospodarstwie przebywają dzieci. Letnie miesiące nakładają na siebie wzmożoną pracą rolników i wakacje dzieci,...

O bezpiecznej żywności słów kilka 

O bezpiecznej żywności słów kilka 

Dziś (7 czerwca 2023) obchodzimy Światowy Dzień Bezpieczeństwa Żywności – i choć o żywności często myślimy w kategorii „zdrowa” lub „niezdrowa”, to najważniejsze jest by była bezpieczna. Ale co to oznacza? Zacznijmy od teorii. Często bowiem słyszymy o „superfoods”...

Nie taka straszna dwunastka   

Nie taka straszna dwunastka  

Eksperci mówią: „Warzywa i owoce powinny stanowić podstawę naszej diety”. WHO zaleca spożywanie minimum 400 g warzyw i owoców dziennie. Tymczasem owoce i warzywa demonizowane są ze wszystkich stron - bo cukry, bo pełne chemii i tych strasznych pestycydów i do tego „ze...

Szkolimy nie tylko online  

Szkolimy nie tylko online  

Jak rozpoznać podrobiony środek ochrony roślin? Czy wyjątkowa promocja zawsze oznacza kłopoty? Czy zawsze powinienem nosić kombinezon w trakcie wykonywania oprysku? Jak najlepiej przygotować opakowania po środkach ochrony roślin do zwrotu i czy trzeba gdzieś...

Nagradzamy bezpieczeństwo 

Nagradzamy bezpieczeństwo 

Dobrze zorganizowane gospodarstwo rolne, uporządkowane narzędzia, odpowiednio oznakowana przestrzeń – to główne elementy pokazujące, że rolnik właściwie dba o bezpieczeństwo swoje, pracowników i domowników. Prowadzenie gospodarstwa rolnego bowiem to praca na wielu...

Kupowanie podróbek nie popłaca – mamy kolejny wyrok sądu!

Kupowanie podróbek nie popłaca – mamy kolejny wyrok sądu!

Podanie wyroku Sądu Rejonowego w Świnoujściu II Wydział Karny do publicznej wiadomości Sąd Rejonowy Świnoujściu II Wydział Karny po rozpoznaniu sprawy sygn. akt II 282/21 orzekł w wyroku z dnia 16 grudnia 2021 roku w pkt. III o podaniu przedmiotowego wyroku do...

Rolnictwo na miarę XXI wieku

Rolnictwo na miarę XXI wieku

Susze, powodzie, wzrastająca odporność agrofagów na środki ochrony roślin – to już codzienność każdego rolnika. Chcąc dostarczyć żywność prawie 8 miliardom ludzi na świecie, musi poszukiwać najbardziej efektywnych sposobów uprawy. Kluczem do sukcesu jest wykonanie...

Żywność na europejskim rynku ponownie uznana za bezpieczną

Żywność na europejskim rynku ponownie uznana za bezpieczną

W marcu 2022 roku Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) ogłosił, że 94,9% próbek żywności analizowanych w 2020 roku pod kątem pozostałości pestycydów mie­ści się w granicach norm prawnych, a w 54,6% próbek nie wykryto jakichkolwiek pozostałości. Czym...

Środki ochrony roślin to narzędzie pracy rolnika

Środki ochrony roślin to narzędzie pracy rolnika

Grabie, widły, ciągniki, traktory – to narzędzia niezbędne w pracy rolnika. Pomagają mu w prowadzeniu gospodarstwa i sprawnym wykonywaniu prac na kilku hektarach upraw. Ale nie są to jedyne narzędzia. Rolnik prowadząc uprawę wykorzystuje także środki ochrony roślin –...

Jak rolnik dba o bezpieczeństwo w swoim gospodarstwie?

Jak rolnik dba o bezpieczeństwo w swoim gospodarstwie?

Rolnik to wymagający, specjalistyczny zawód, a praca w gospodarstwie rolnym wiąże się z wieloma wyzwaniami. Jednym z nich jest zachowanie bezpieczeństwa. Prowadzenie gospodarstwa rolnego to praca na wielu stanowiskach, a to oznacza, że rolnik musi posiadać wiele...

Jak działa Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta w praktyce?

Jak działa Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta w praktyce?

W najbliższym czasie wprowadzona zostanie w Polsce Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta (ROP). Do wdrożenia nowych obowiązków zobowiązuje Polskę przyjęty w 2018 roku unijny pakiet odpadowy. ROP zakłada – w uproszczeniu – że producent bierze odpowiedzialność...

Rolnik i pszczelarz – rywale czy dobrzy współpracownicy?

Rolnik i pszczelarz – rywale czy dobrzy współpracownicy?

Na temat tych dwóch zawodów, a szczególnie ich pracy w bliskim sąsiedztwie, krąży wiele stereotypów – głównie tych niekorzystnych dla rolnika. Czy jednak jest powód, by go demonizować? Zupełnie nie! Ta współpraca zapewnia korzyści obu stronom i wbrew powszechnej...

Gdy „naturalne” nam szkodzi

Gdy „naturalne” nam szkodzi

W dobie większej dbałości o stan planety i zapobiegania zmianom klimatycznym coraz większą wagę przykładamy do tego, co ekologiczne. Dotyczy to zarówno kosmetyków, opakowań, jak i żywności. Słowo „chemia” (wraz z jej właściwościami) budzi postrach niezależnie od...

Podziel się:

Udostępnij ten artykuł na swoich social-mediach