Myśląc o naszych polach czy ogrodach, często skupiamy się na problemach roślin uprawnych, takich jak zachwaszczenie czy identyfikacja objawów chorobowych zapominając o istniejącym tam bogatym życiu pozostałych organizmów. W tym artykule chcemy więc przypomnieć, że lustracja upraw powinna skupiać się nie tylko na obserwacji agrofagów, ale także organizmów pożytecznych. Aby jednak w pełni wykorzystać ich potencjał, konieczne jest dostrzeżenie i zrozumienie ich roli. A to wymaga poszerzania swojej wiedzy, świadomej obserwacji upraw i podejmowania działań na rzecz ochrony organizmów pożytecznych.
Biologiczne metody w integrowanej ochronie roślin
Biologiczne metody ochrony roślin opierają się na celowym wykorzystaniu jednego żyjącego organizmu w ograniczaniu populacji drugiego. Do tego celu wykorzystuje się na przykład mikroorganizmy takie jak bakterie, grzyby, wirusy, które są składnikami niektórych środków ochrony roślin, a także makroorganizmy, takie jak nicienie pasożytnicze czy drapieżne roztocza i owady. Ważną rolę w kontroli szkodników pełnią także pożyteczne kręgowce, takie jak żaby, ropuchy, jaszczurki, jeże, nietoperze i ptaki, które powinniśmy wspierać na co dzień.
Występowanie organizmów szkodliwych można ograniczyć poprzez:
- introdukcję – trwałe osiedlanie naturalnych wrogów agrofagów,
- okresową kolonizację – tymczasowe wprowadzanie wrogów naturalnych,
- metodę konserwacyjną – ochronę organizmów pożytecznych obecnych w danym środowisku.
Introdukcja i okresowa kolonizacja są najczęściej stosowane w uprawach szklarniowych i sadowniczych. Metoda konserwacyjna, najbardziej naturalna i najprostsza, polega na zachowaniu bioróżnorodności oraz tworzeniu optymalnych warunków do życia i rozwoju organizmów pożytecznych, czyli tworzenie miedz, zadrzewień śródpolnych, oczek wodnych czy pasów kwietnych, które stanowią dla pożytecznych owadów czy ptaków źródło pożywienia i schronienia.
Jak każdy z nas może wspierać pożyteczne zwierzęta piszemy w poradniku „Wiosna i lato na działce i w ogrodzie” oraz w artykule „Działka i ogród pod kontrolą. Jak chronić rośliny z integrowaną ochroną roślin?”.
Organizmy pożyteczne pod lupą
Organizmy pożyteczne występujące na obszarach rolniczych są bardzo liczne i bardzo zróżnicowane. Duże znaczenie w ograniczaniu liczebności szkodników stanowią gatunki pożytecznych drapieżców. Należą do nich m. in.: chrząszcze i błonkówki.
Przedstawicielami drapieżnych chrząszczy są np. biedronki. Żywią się m.in. mszycami, pluskwiakami, czerwcami, roztoczami i larwami muchówek. Larwy biedronek w ciągu swojego cyklu rozwojowego trwającego około 30 dni potrafią zlikwidować od 100 do nawet 2000 mszyc.
Natomiast kruszynek, należący do pasożytniczych błonkówek, niszczy jaja wielu szkodników w uprawach rolniczych i sadowniczych, np. owocówki jabłkóweczki czy omacnicy prosowianki.
Ważną grupę owadów pożytecznych stanowią owady zapylające, takie jak pszczoły miodne czy pszczoły samotnice. Zapylając kwiaty, wpływają na lepsze zawiązywanie nasion, co przekłada się na wyższe plony. Przykładem rośliny korzystającej z usług zapylania jest rzepak. Szacuje się, że dzięki owadom zapylającym następuje wzrost plonu nasion nawet do 30%. Oprócz tego, zapylanie kwiatów przez owady zapylające wpływa korzystnie na jakość nasion. Zwiększa się m.in. masa tysiąca nasion, energia i zdolność kiełkowania.
Więcej na temat organizmów pożytecznych i metodach biologicznych stosowanych w integrowanej ochronie roślin dowiesz się z Akademii PSOR.
Chcąc ułatwić identyfikację i ochronę pożytecznych organizmów spotykanych zarówno na polach uprawnych jak i w ogrodzie, przygotowaliśmy plakat z ilustracjami wybranych organizmów pożytecznych.
Kliknij na plakat, aby go pobrać.
Jak chronić organizmy pożyteczne?
Prowadząc uprawę i chroniąc rośliny, musimy jednocześnie chronić pożyteczne organizmy. Możemy to zrobić poprzez:
- Minimalizację zabiegów ochrony roślin.
- Stosowanie preparatów selektywnych, które niszczą jedynie szkodniki.
- Zrozumienie biologii organizmów pożytecznych.
- Tworzenie tzw. infrastruktury ekologicznej, czyli przyjaznych miejsc, które będą stanowiły miejsce schronienia i żerowania dla pożytecznych owadów, ptaków i innych organizmów.
Zapewnienie odpowiednich warunków rozwoju dla organizmów pożytecznych oraz ich ochrona są priorytetem zrównoważonego rolnictwa i ogrodnictwa. Świadome dbanie o organizmy pożyteczne sprzyja umocnieniu mechanizmów samoregulacji zachodzących w przyrodzie i wspomaga ochronę upraw przed chorobami i szkodnikami.
