Likwidując luki prawne i wzmacniając egzekwowanie prawa, Europa może chronić swoje środowisko, konsumentów i rolników, jednocześnie pociągając przestępców do odpowiedzialności. Aby skutecznie zwalczać sprzedaż podrabianych i nielegalnych środków ochrony roślin w Unii Europejskiej, konieczne jest wzmocnienie prawodawstwa i wyeliminowanie pewnych niedociągnięć w obowiązujących przepisach.
Zapewnienie bezpieczeństwa i legalności środków ochrony roślin ma w Unii Europejskiej zasadnicze znaczenie. Zanim środek ochrony roślin trafi na rynek UE, jego substancja czynna musi zostać zatwierdzona, a użytkownicy środków ochrony roślin muszą przestrzegać zasad zawartych w etykiecie i posiadać odpowiednie kwalifikacje, aby zapewnić bezpieczne i skuteczne ich stosowanie. Jednocześnie środki ochrony roślin, podobnie jak wszystkie produkty o wysokiej wartości, są na celowniku przestępców produkujących podróbki.
Skuteczne egzekwowanie przepisów dotyczących handlu nielegalnymi i podrobionymi środkami ochrony roślin było tematem debaty, która odbyła się w Parlamencie Europejskim 20 maja bieżącego roku. Organizatorem wydarzenia było Europejskie Stowarzyszenie Ochrony Roślin (CropLife Europe), a gospodarzem – poseł do Parlamentu Europejskiego Vytenis Povilas Andriukaitis. Punktem wyjścia do debaty był raport CropLife Europe „Luki prawne w przepisach dotyczących podrabianych i nielegalnych pestycydów”, który wskazuje przedstawia dziewięć priorytetowych działań:
- Harmonizacja sankcji w całej UE
Sankcje za nielegalny handel środkami ochrony roślin różnią się znacznie w poszczególnych krajach. Kary muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające w całej UE, aby zniechęcać do naruszeń. Konkretne przestępstwa, takie jak fałszywe certyfikaty i oszustwa w handlu online, powinny pociągać za sobą realne konsekwencje. - Stosowanie tych samych zasad online i offline
Nielegalna sprzedaż środków ochrony roślin za pośrednictwem platform internetowych rośnie. W przypadku sprzedawców internetowych muszą obowiązywać te same wymogi prawne i bezpieczeństwa, co w przypadku sprzedawców stacjonarnych. Platformy sprzedażowe muszą weryfikować dane uwierzytelniające sprzedawców i zapewniać identyfikowalność produktów. - Zaostrzenie kontroli handlu równoległego
Słabości systemu handlu równoległego pozwalają na prześlizgnięcie się podrobionych produktów. Przepisy UE powinny zakazywać przepakowywania, egzekwować kontrole jakości, ograniczać okres ważności zezwoleń oraz poprawiać identyfikowalność i etykietowanie produktów. - Doprecyzowanie przepisów dotyczących produktów „w tranzycie”
Nielegalne produkty często przemieszczają się po UE jako tzw. towary tranzytowe. Jeśli produkt nie jest dopuszczony do obrotu w miejscu przeznaczenia – zarówno w UE, jak i poza nią – nie powinien mieć możliwości dalszego przemieszczania. - Zwiększenie nadzoru w całym łańcuchu dostaw
Władze często nie mają wglądu w przepływ środków ochrony roślin. System certyfikacji i ogólnounijna baza danych podmiotów pomogłyby śledzić, co jest produkowane, przemieszczane i sprzedawane, a to zwiększyłoby odpowiedzialność na każdym poziomie łańcucha dostaw. - Harmonizacja kontroli granicznych i portowych
Praktyki kontrolne w punktach wejścia do UE są niespójne. Minimalne wymogi dotyczące inspekcji – zwłaszcza w portach morskich – są niezbędne do blokowania nielegalnych produktów, zanim trafią one na rynek. - Egzekwowanie nowej dyrektywy w sprawie przestępstw przeciwko środowisku
Nielegalne środki ochrony roślin szkodzą glebie, wodzie, różnorodności biologicznej i ekosystemom. Nowa dyrektywa powinna zostać szybko wdrożona, a sankcje zharmonizowane we wszystkich państwach członkowskich, aby odzwierciedlić powagę tych przestępstw. - Ustanowienie laboratorium referencyjnego UE
Obecnie nie ma równych szans, jeśli chodzi o zdolności testowania środków ochrony roślin. Centralne laboratorium koordynujące analizę tożsamości i składu środków ochrony roślin zapewniłoby spójność i wiarygodność we wszystkich państwach członkowskich. - Wzmocnienie dialogu z państwami trzecimi
Nielegalny handel środkami ochrony roślin ma zasięg globalny. UE musi budować silniejsze partnerstwa z krajami eksportującymi, zapewnić odpowiednie zezwolenia na wywóz i wspierać identyfikowalność poprzez lepszą współpracę celną.
Raport CropLife Europe wskazuje na pilną potrzebę skoordynowanych, ogólnounijnych działań aby zatrzymać nielegalny handel środkami ochrony roślin. Z takim podejściem zgodził się europoseł Andriukaitis, który krytycznie odniósł się do obecnej sytuacji, w której istnieje czarny rynek środków ochrony roślin w Europie podczas gdy dążymy do tego aby środki były coraz bardziej bezpieczne i przyjazne dla środowiska. Andriukaitis wyszedł także z propozycją utworzenia specjalnej grupy roboczej na poziomie Rady Europejskiej aby zająć się problemem podróbek.
Joanna Gałązka z Polskiego Stowarzyszenia Ochrony Roślin zwraca uwagę, że obecne środki podejmowane na poziomie UE aby walczyć z podróbkami są niewystarczające. – Regulacje dotyczące środków ochrony roślin są bardzo rozbudowane i restrykcyjne, ale niewystarczające egzekwowanie przepisów, niespójne sankcje i luki w obszarach takich jak handel równoległy, handel internetowy i kontrole portowe umożliwiają obrót nielegalnymi produktami. – dodaje.
Od 2004 r. Polskie Stowarzyszenie Ochrony Roślin jest członkiem Europejskiego Stowarzyszenia Ochrony Roślin (CropLife Europe), do którego należą globalne firmy, małe i średnie przedsiębiorstwa oraz stowarzyszenia krajowe działające w zakresie konwencjonalnych i biologicznych środków ochrony roślin, biotechnologii roślin oraz rolnictwa cyfrowego i precyzyjnego.
