Przed Unią Europejską stoi szereg wyzwań w zakresie bezpieczeństwa żywnościowego i konkurencyjności produkcji rolnej. Zrównoważona produkcja i konsumpcja żywności, łagodzenie zmian klimatu oraz powstrzymanie spadku różnorodności biologicznej to kluczowe kwestie, które zadecydują o naszej przyszłości. Europejski Zielony Ład (EZŁ) obejmuje wiele aspektów związanych z klimatem i środowiskiem naturalnym. Jego nadrzędnym celem jest do 2050 r. uczynić Europę pierwszym kontynentem neutralnym dla klimatu. Z nowymi wymaganiami zmierzą się wszystkie branże związane z produkcją rolną, m.in. firmy hodowlane, producenci maszyn, nawozów i środków ochrony roślin (ś.o.r.) oraz instytucje naukowe i doradcze.
Od czasu publikacji założeń EZŁ do wyżej wymienionych wyzwań dołączyły pandemia COVID-19 oraz wojna na Ukrainie. Dlatego tym ważniejsze jest, aby Unia Europejska (UE) zapewniła stabilność systemu żywnościowego – zarówno w trosce o konsumentów, jak i rolników. Wprowadzane obecnie przepisy legislacyjne powinny być dostosowane do zmieniających się warunków rynkowych, a państwa członkowskie powinny mieć prawo adaptować je do lokalnych uwarunkowań. Nowe przepisy nie powinny prowadzić do zmniejszenia produkcji rolnej, zagrażać bezpieczeństwu żywnościowemu UE ani zwiększać jej zależności od żywności importowanej.
Nowe rozporządzenie na rzecz zrównoważonego stosowania środków ochrony roślin
Sposoby na osiągnięcie celów EZŁ i strategii „Od pola do stołu” ujęte są w opublikowanym 22 czerwca br. przez Komisję Europejską projekcie rozporządzenia o zrównoważonym stosowaniu środków ochrony roślin. Dokument zakłada między innymi ograniczenie o 50% stosowania chemicznych środków ochrony roślin do 2030 roku na poziomie UE. Natomiast na poziomie krajów członkowskich, w zależności od dotychczasowego poziomu zużycia, redukcja do 2030 roku ma wynosić 35, 50 lub 65%. Biorąc pod uwagę wyżej wymienione wyzwania stojące przed sektorem żywnościowym, zaproponowane sposoby realizacji celów EZŁ wydają się co najmniej bardzo ambitne, a konsekwencje realizacji tych celów nie poddane wystarczającej analizie. Ustalone poziomy redukcji na poziomie UE i państw członkowskich powinny być proporcjonalne do celu, jaki przyświeca strategii EZŁ, czyli ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska. Celów tych nie można ustalać w sposób jednolity i arbitralny bez uwzględnienia zróżnicowania krajów członkowskich pod względem warunków stosowania ś.o.r., presji agrofagów, uwarunkowań agronomicznych, potrzeb w zakresie bezpieczeństwa żywności, wpływu na różnorodność biologiczną, a także względów społeczno-gospodarczych i bezpieczeństwa żywnościowego. Aby cele redukcyjne były możliwe do osiągnięcia, powinny być realistyczne i oparte na dowodach naukowych. Powinny też uwzględniać poziom stosowania ś.o.r. w danym państwie członkowskim oraz wcześniejsze działania podejmowane w kierunku redukcji zużycia i ryzyka związanego ze stosowaniem ś.o.r.
Co więcej, ustalone cele redukcyjne muszą brać pod uwagę bieżącą sytuację rolników, m.in. to czy alternatywne metody ochrony roślin są dostępne, skuteczne, bezpieczne oraz przystępne cenowo. Rolnicy muszą mieć pewność, że gdy stracą dostęp do dotychczas stosowanego narzędzia, będą mieli do dyspozycji opłacalne i skuteczne alternatywy. Tylko w ten sposób można zapewnić rolnikom niezbędne narzędzia ochrony upraw oraz skutecznie zbliżyć się do realizacji unijnych celów redukcyjnych do 2030 r. Warto zauważyć, że do tego terminu zostało 8 lat, podczas gdy cały proces wprowadzenia nowego środka ochrony roślin na rynek (obejmujący wykonanie ponad 150 różnego rodzaju badań oraz dopuszczenie do obrotu i stosowania) trwa średnio 11 lat.
„Zdajemy sobie sprawę z oczekiwań społeczeństwa i decydentów politycznych w zakresie produkcji żywności. Jednak zmniejszanie wpływu rolnictwa na środowisko nie musi oznaczać pozbawiania rolników możliwości ochrony upraw. Przeprowadzone analizy dotyczące wdrożenia założeń Europejskiego Zielonego Ładu wskazują na kluczową rolę rolnictwa zrównoważonego, rozumianego jako rolnictwo precyzyjne i nowoczesne technologie cyfrowe. Przekształcenie rolnictwa w tym kierunku będzie wymagało inwestycji w innowacje. pytanie tylko czy każde polskie gospodarstwo będzie mogło sobie na to pozwolić.” – mówi Marcin Mucha, Dyrektor Polskiego Stowarzyszenia Ochrony Roślin
Naukowa ocena skutków wprowadzenia EZŁ
Od czasu ogłoszenia EZŁ kilka renomowanych instytucji naukowo-badawczych opublikowało analizy prognozujące skutki realizacji celów w nim zawartych. Wśród najbardziej kompleksowych analiz znajdują się dokumenty opracowane przez Wspólne Centrum Badawcze Komisji Europejskiej, Służby Badawcze Departamentu Rolnictwa Stanów Zjednoczonych i Wageningen University & Research oraz raport „Wpływ Europejskiego Zielonego Ładu na polskie rolnictwo”, przygotowany przez konsorcjum autorów z Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk, Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowego Instytutu Badawczego i Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.
Wnioski zawarte w tych dokumentach są zbliżone i wskazują, że realizacja założeń EZŁ spowoduje:
- spadek produkcji rolnej,
- spadek dochodów rolników,
- wzrost cen żywności,
- wzrost zależności Europy od importu,
- zagrożenie dla bezpieczeństwa żywnościowego,
- eksport emisji poza UE
W świetle tych opracowań, zmniejszenie stosowania ś.o.r. w Unii Europejskiej o 50% do 2030 roku wydaje się być celem nierealnym do osiągnięcia bez szkody dla europejskiego rolnictwa.
Działania producentów środków ochrony roślin
Rozwiązaniem dla wyzwań związanych ze zrównoważoną ochroną roślin jest m.in. integrowana ochrona roślin, rolnictwo precyzyjne, a także stosowanie przez rolników biopestycydów. O tych zagadnieniach pisaliśmy więcej w artykule Rolnictwo zrównoważone odpowiedzią na założenia Europejskiego Zielonego Ładu. Producenci środków ochrony roślin nie od dziś przywiązują bardzo dużą wagę do tego, w jaki sposób stosowane są oferowane przez nich produkty. Dlatego dokładają wszelkich starań, aby szerzyć wiedzę na temat odpowiedzialnego ich użytkowania. Co więcej, nasza branża stale wspomaga rolników, wdrażając innowacje, które zwiększają bezpieczeństwo stosowania preparatów. Innowacyjność i bezpieczeństwo (rolnika, konsumenta i środowiska) to działy, które są najsilniej rozwijane przez branżę ś.o.r. ze wszystkich obszarów inwestycyjnych w zakresie rolnictwa. Koszty całkowite wprowadzenia jednego produktu na rynek w latach 2010–2014 wyniosły 286 mln USD. O wszystkich działaniach w kierunku zrównoważonego rolnictwa piszemy w artykule Branża środków ochrony roślin podejmuje zobowiązania do 2030 rokuoraz w raporcie Klimat, biznes, środowisko.
Polskie Stowarzyszenie Ochrony Roślin, w trosce o człowieka i środowisko naturalne, prowadzi kampanie informacyjne na temat bezpiecznego stosowania ś.o.r. Za pośrednictwem szkoleń, konferencji i platformy edukacyjnej „Akademia PSOR” szerzy wiedzę, promuje dobre praktyki i proponuje innowacyjne rozwiązania. Wspiera też działania na rzecz zachowania czystości wód oraz różnorodności biologicznej.
